Het portret – Mijn vader en held Jan Odeyn

Vandaag wordt mijn papa 59 jaar. Net als ik is hij ook een loper en een leerkracht. Een lezer zou ik hem niet echt meer noemen. Wel een grapjas pur sang, gedreven bouwer en piloot van modelbouwvliegtuigen en één en al papa tot in zijn kleinste teen. De jaren lijken geen vat te krijgen op zijn kracht en vitaliteit. Mijn mama heeft eens terecht opgemerkt dat hij bionisch lijkt te zijn. Laat hem een marathon lopen en hij draagt nadien met soepele tred je bagage naar boven. Echt gebeurd! Met ouder te worden, zie ik steeds meer hoe ik op mijn vader lijk. Om het met Stef Bos te zeggen: papa, ik lijk best veel op jou. Daar kan ik alleen maar heel dankbaar om zijn.

Mijn vader is niet alleen voor mij persoonlijk een held. Hij is dat ook door zijn daden. Afgelopen zomer stond hij nog in De Morgen met een grote foto in een artikel over helden. In 2004 werd hij namelijk geëerd met een bronzen medaille nadat hij de brandende woning van de buurvrouw binnenging in een poging haar te redden. In 2015 draaide een rondje lopen onverwacht uit op een heldendaad. Hij zag een auto de Vaart in rijden, sprintte er naartoe, sprong in het water om de bewusteloze vrouw onder water uit haar voertuig te bevrijden en haar langs de kant te reanimeren. De vrouw herstelde volledig. Het leverde hem de bijnaam Jan zonder Vrees op in de lokale media. Heldhaftiger kan het niet worden.

Zoals hij zijn heldendaden relativeert, zal hij ook zeggen dat zijn natuurlijke reflex tot het helpen van zijn medemens vanzelfsprekend is. Zo stopt hij werkelijk voor elke lifter die zijn pad kruist en bracht hij eens een vluchteling mee naar huis. Als superheld wordt hij vaker geconfronteerd met crisissituaties. In juli bijvoorbeeld, toen we van Houffalize naar huis reden en vlak voor ons op de snelweg een auto in de berm crashte. In geen tijd had mijn vader zijn auto omgebouwd tot een mobiele ambulancepost om de slachtoffers op te vangen. De andere omstaanders haalden opgelucht adem. Hij was een professional in vergelijking met de ambulanciers die hun krakkemikkige rolstoel amper gemonteerd kregen. Ook het dierenrijk kan steeds op zijn steun rekenen. Hij zal zichzelf geen dierenmens noemen, maar toch deinst hij er niet voor terug om een losgeslagen paard terug naar de wei te begeleiden, een verdwaald konijn mee naar huis te nemen of zich te bekommeren over een egel.

Mijn vader is een man die veel stielen kent. Hij beschikt over elk gereedschap. Geen enkel materiaal of voertuig kent geheimen voor hem. Het is gênant dat ik hem moet vragen een kapstok op te hangen of een schroefje van mijn fiets vast te draaien. Want ja, dat doe ik dus. Inmiddels kan ik wel zelf mijn banden oppompen, maar ik laat geen kans onbenut om dit aan hem te vragen. Jullie begrijpen ook dat je met een superheld als vader altijd een noodlijn achter de hand hebt. Roos en ik zeggen soms tegen elkaar: als het niet lukt, dan bellen we gewoon papa om ons te komen halen. Dat plan B zat ook in mijn achterhoofd toen ik in mijn eentje naar Berlijn reed. Zo’n telefoontje zou misschien wel wat ongelegen komen als er net een interessante documentaire op National Geographic bezig is.

Op creatief vlak kent mijn vaders inspiratie geen grenzen. Zo maakte hij vroeger zijn eigen kerstkaarten die hij naar zijn vliegvrienden stuurde, is hij gezegend met een vlotte babbel en kan hij moppen vertellen in heel wat talen. Hij heeft een gevatte pen, schrijft graag postkaartjes en typt met slechts twee vingers. Ook upcycling en kunst met een knipoog behoren tot zijn oeuvre. Hij herwerkte eens klassieke landschapsschilderijen uit de kringloopwinkel tot moderne klassiekers door zo’n schilderij bijvoorbeeld in hoekvorm te monteren. Dit hoekschilderij werd zelfs geëxposeerd als deel van de Canvascollectie in de Bozart. Het aantal modelbouwvliegtuigen dat hij al gemaakt heeft in zijn leven, zal inmiddels ook uit drie cijfers bestaan. Ik heb mijn hobbykamerdrang niet van vreemden net zoals de liefde voor de Kewlox-kast, al begreep ik het gemak en design daarvan pas toen ik mijn eigen hobbykamer moest inrichten.

Met één dodentocht, twee marathons en vier keer de Hel van Kasterlee op zijn conto zijn ook de sportieve prestaties van mijn vader niet van de poes. Hij traint op gevoel, met tonnen karakter en heeft lak aan trainingsprincipes uit de boekjes. Sterker nog: hij ontwikkelde zijn eigen principes. In april 2016 liepen we de marathon van Rotterdam zij aan zij in 3u27. Mijn vader had de avond voordien drie alcoholische consumpties genuttigd en de nacht doorgebracht op een kampeermatje in de keuken. Voor alle duidelijkheid: hij had zelf gekozen voor die spartaanse omstandigheden en ze leken hem alleen maar sterker te maken. Ik zag af tijdens die marathon en de laatste 12 kilometer nestelde ik me in zijn zog om niet meer na te denken en zijn gezwinde pas te volgen. Zeventien doden stierf ik in zijn schaduw. Op het aankomstfilmpje is te zien hoe mijn vader mij galant voor laat over de streep. Ik sta stil van zodra ik de finishlijn overschrijd en lijk te blokkeren. Hij kijkt in een vaderlijke reflex om zich heen alsof hij denkt ik moet de kinderen verzamelen.

Vaderen dat kan hij als geen ander. Hij geeft zelfs een extra dimensie aan dit begrip, al zal hij dat weglachen. Zijn deelname aan de 50 km La Chouffe trail in 2017 zie ik als een daad van vaderliefde. Bij Marike ging hij in huis lampen ophangen, met zijn oudste dochter zou hij een ultratrail lopen. Ook voor mijn deelname aan de Hel van Kasterlee spaart hij kosten noch moeite. Hij stelde zijn mountainbike ter beschikking, stelde die vakkundig af op mijn lengte (die korte benen heb ik ook van geen vreemde) en trakteerde me op een nieuw fietszadel. Ik rij met zijn mountainbike, terwijl zijn nieuwe nog niet is aangekomen. Zo spaart hij voor zijn kinderen dus niet het eten uit zijn mond, maar wel de mountainbike vanonder zijn gat.

Wie mijn vader kent of ooit kort heeft ontmoet, zal zich ongetwijfeld zijn aparte gevoel voor humor herinneren. Willen of niet: hij maakt grappen met alles. Vooral ludieke opmerkingen over kleding leidden vroeger steevast tot een lichtjes tot zwaar geïrriteerd en verwijtend Papaaaa! Dat heeft hem nooit kunnen deren. Hij neemt geen blad voor de mond en schuwt het taboe niet in zijn moppen. Ook hier geldt weer dat ik met ouder te worden die onnozele grappen steeds meer begin te waarderen. Er zal nog een Papaaaa! weerklinken, maar dan een gniffelende. Ik deel graag mijn drie favoriete practical jokes uit zijn moppentrommeltje. Lang geleden bij de dierenarts: we komen daar binnen met onze kat in een doos. Hij zegt: we zijn hier met onze boa constrictor. Recent nog met mama bij de oogarts: doen alsof hij de blind is en op de tast de dokterskamer betreden. Recenter in Houffalize: doen alsof hij een hartaanval krijgt als hij de EHBO-post passeert.

Ik schreef nu al ruim 1000 woorden over mijn held en vader en ik heb het gevoel dat ik nog maar een fractie heb verteld van de 33 jaar dat ik hem nu ken. Ik repte nog met geen woord over zijn kunde als leerkracht, zijn kennis van geschiedenis en wetenschap, zijn basic en ongedwongen levensstijl, zijn kampeerskills en de muzikale opvoeding die hij ons meegaf. Het is dat ik geen ambitie heb als romanschrijver. Enkele weken geleden wilde ik een foto maken van Karl Ove Knausgårds roman Vader als boekentip op mijn blog. Ik dacht er het heldenartikel van mijn vader naast te leggen. Gewoon omdat dat iets van mijn vader is. Geen goed idee! Mijn vader lijkt in niets op de autoritaire, kille en veeleisende vaderfiguur die Knausgård beschrijft. Die twee verenigen in een beeld zou een contradictio in terminis zijn. Ik voel me altijd en overal veilig met een papa als de mijne. Wij hoeven de deur daarvoor niet plat te lopen bij elkaar. Mijn papa, dat is gewoon de beste. Hij zal nu fijntjes opmerken: ah ja, ge hebt er maar ene!