De muziek – Een heel diepe buiging voor Leonard Cohen

Het is vandaag twee jaar geleden dat Leonard Cohen overleed op 82-jarige leeftijd. Ik stond op het punt om naar de Boekenbeurs te vertrekken toen ik vernam dat mijn idool der idolen niet langer onder ons was. Het is veelzeggend dat ik me dat moment nog levendig herinner. Hoewel ik hem nooit live aan het werk zag en weinig overeenkomsten heb met de Canadese singer-songwriter, dichter, schrijver en zenboeddhist voelde het toch alsof ik een dierbare vriend verloor uit mijn naaste omgeving. De wereld draait nog zonder Leonard Cohen. Hij laat een rijkdom aan muziek en poëzie na. Zijn oeuvre omvat wijsheid om een mensenleven lang over na te denken en bovenal van te genieten. Leonard Cohen is pure detox voor de geest, een innige vriendschap over alle grenzen heen.

Ik was een jaar of 10 toen ik voor de eerste keer een cd van Leonard Cohen in mijn handen kreeg. Mijn papa gaf het album I’m Your Man als romantisch cadeau aan mijn mama en schreef naast de cover Zeer toepasselijk, Jan. Een droge, maar tegelijkertijd innige liefdesverklaring. Geen seconde zou ik twijfelen als ik zo’n cadeau kreeg. Ik was een praktische schakel tussen de geliefden omdat ik nu eenmaal excelleerde in cadeautjes inpakken en ook nog eens goed mijn mond kon houden. Om die reden vertrouwde mijn mama me enkele maanden later toe dat ze van die cd maar één liedje goed vond en dat de rest op niks trok. Harde woorden van een Leonard Cohen fan die nog wat moest wennen aan die andere stijl. Ze durfde dat toen uiteraard niet tegen papa te zeggen. Het bekende Take This Waltz beluisterde ze bijgevolg in repeat-modus.

In 2001 maakte ik dankbaar gebruik van die bewuste cd toen ik voor Engels een protest song moest bespreken. In de nasleep van 9/11 vond ik mezelf een meesterlijk analyticus toen ik ontdekte dat Leonard Cohen profetische woorden had gezongen met First we take Manhattan, then we take New York. De wijze man had niet minder dan de aanslagen op de Twin Towers voorspeld! In pre-internettijden besloot ik er voor de zekerheid toch de lyrics uit het cd-boekje op na te slaan. Mijn teleurstelling was groot toen bleek dat hij niet New York, maar Berlin zong. Duidelijk te horen, maar mijn enthousiasme had het overstemd. Ik gaf dus een creatieve draai aan mijn presentatie. Aan protest en opstand geen gebrek in dat lied. Je zit altijd goed als je met Leonard Cohen op de proppen komt in de klas.

Pas in mijn twintiger jaren besefte ik dat mijn mama’s oordeel onterecht was. Had ze die andere liedjes wel een eerlijke kans gegeven? Ik luisterde ernaar met andere oren en kwam tot de conclusie dat het album een onvervalst pareltje is met gouden songs als Ain’t No Cure For Love en I’m Your Man. Zo begon ik ook naar ouder werk van de Ladies’ Man te luisteren. Dat verraste me, want geen album is identiek. Luchtige melodieën worden afgewisseld met poëzie van de donkerste soort. Leonard Cohen zwiert en huppelt soms door het leven, maar valt evengoed soms in een eenzame put waar zijn poëtische hersenspinsels eens zo hard galmen. Hij wordt niet toevallig zowel de King of Misery als de Poetic Playboy genoemd. Alleen Leonard Cohen kan de zwaarte en lichtheid van het leven zo harmonieus met elkaar verweven.

Met de jaren wordt Leonard Cohens stemgeluid dieper en doorleefder. So Long, Marianne klinkt heel anders dan Dear Heather. Over de vrouwen heeft hij zijn leven lang nagedacht, gepraat en gezongen. Monnik of niet: het andere geslacht bleek een onuitputtelijke bron van inspiratie. Er ging dan ook zowel een casanova als een romanticus schuil achter de immer charismatische Canadees. Zeg nu zelf: hoeveel mooier kan de liefde worden dan Dance me to the end of love? De Noorse Marianne Ihlen was één van de vrouwen waar hij al in de jaren 60 over zong. Vlak voor Mariannes dood op 29 juli 2016 stuurde haar oud-geliefde nog een brief: Well Marianne it’s come to this time when we are really so old and our bodies are falling apart and I think I will follow you very soon. Know that I am so close behind you that if you stretch out your hand, I think you can reach mine. Leonard Cohen voelde zijn einde naderen en gaf de wereld een prachtig afscheidscadeau. Zijn album You Want It Darker gaat recht naar je hart. Een au revoir (zoals hij het zelf zingt) dat alleen de Poet of Love kan brengen. Elke song is een darling om te koesteren. Treaty en Leaving the Table laten mij nooit onberoerd.

Ik vertelde hier al over The Flame van Leonard Cohen: een bundeling van zijn laatste gedichten (die hij zelf nog selecteerde) met een voorwoord van zijn zoon Adam. Ook Book of Longing (2006) is een prachtige bloemlezing van Cohens poëzie. Beluister zeker eens Jennifer Warnes’ album Famous Blue Raincoat. Warnes stond jarenlang letterlijk in Cohens schaduw als achtergrondzangeres toen ze toestemming kreeg om een album met covers van haar leermeester uit te brengen. Ik vind haar versie van Famous Blue Raincoat zelfs beter dan het mannelijke origineel. Ook wijlen Yasmine ging de uitdaging aan om haar Canadese idool te coveren en dan nog wel in het Nederlands. Een geslaagd experiment. Helaas is haar tribute album Yesterday’s Tomorrow niet meer te koop. Laat je met de feestdagen in het vooruitzicht trouwens niet vangen. De puberale uithalen van Jeff Buckley’s Hallelujah zijn slechts een schim van de oorspronkelijke versie van Leonard Cohen. De enige echte schrijver en zanger van dit weergaloze lied. There’s a blaze of light in every word: vergeet dat vooral niet deze donkere dagen.