Het portret – De kat in al haar facetten

Vandaag is het Werelddierendag. Ik heb het geluk dagelijks te kunnen genieten van het gezelschap van mijn twee katten: de onnavolgbare Ada en de ravissante Teresa. De kat is vandaag alom aanwezig en hipper dan ooit. Tal van kattenboeken vertellen ons dat we vooral meer kat moeten zijn, want katten dat zijn de ultieme levensgenieters. We kunnen van hen leren om voluit te gaan voor rust in ons leven en om gas terug te nemen in de hectiek van elke dag. Hoe ogenschijnlijk nonchalant katten ook mogen overkomen, achter hun harige tronie zit wel degelijk een complex wezen.

Ada en Teresa zijn al 10 jaar mijn gezelschapsdieren. Ze zijn nu 13 jaar en waren dus volwassen toen ik hen adopteerde. Hun roots liggen in de Libanese hoofdstad Beiroet. Ze werden daar op straat geboren en groeiden er op tijdens de oorlog van 2006. Uiteindelijk belandden ze in een asiel, maar dat was geen veilige plaats omdat het leed onder de bombardementen. De Limburgse VZW Zwerfkat in Nood besloot daarom 10 Libanese katten over te laten vliegen zodat de andere 90 katten van de opvang naar een grotere en veiligere plek konden verhuizen aan de rand van de stad. Ondanks die moeilijke start zijn Ada en Teresa de meest aanhankelijke en mensgerichte dieren die je je kan voorstellen.

Teresa is één en al elegantie. Ze is ongetwijfeld van adellijke komaf, leidt aan grootheidswaanzin en er zal geen kat ijdeler zijn dan zij. Elk haartje (en dat zijn er veel) van haar vacht ligt altijd onberispelijk omdat vachtonderhoud één van haar absolute prioriteiten is. Voor de vogelpopulatie is het een goede zaak dat ze op een appartement leeft en dat ze dus geen gevederde vrienden om het leven kan brengen. Als compensatie is naar duiven blaffen één van haar favoriete bezigheden. Teresa lijdt aan een bedverslaving, want het bed dat is haar troon, bij voorkeur met een menselijk lichaam om tegenaan te kruipen.

Ada stond niet vooraan in de rij toen de elegantie werd uitgedeeld. Sterker nog: ze miste die bedeling en is bijgevolg verre van fijnbesnaard. Waar Teresa de kunst van de verleiding tot in de puntjes beheerst, is Ada van de directe aanpak: vaak lomp, nooit subtiel. Om iets duidelijk te maken zet ze haar keel open. De geluiden die Ada produceert, kan je onmogelijk negeren. Haar spinnen (normaal zacht en vredig) is te vergelijken met het geluid van een goedgevulde duiventil of een overladen piepende kruiwagen. Ze miauwt lang en hard. Ada is een liefhebber van schoendozen, maar ook van de zetel. Schootliggen is haar specialiteit. Met Teresa heeft ze een samenlevingsverbond gesloten: beide partijen tolereren elkaar, maar de andere zal altijd De Andere blijven omdat hun ego’s in de weg zitten.

Mijn katten hebben heel veel geluk gehad dat er voor hen een huiselijk leven in Europa was weggelegd. Onze huisdierencultuur heeft echter ook een keerzijde. Huisdieren worden nog al te vaak impulsief aangeschaft, vaak om kinderen te paaien. Dat is om veel redenen verkeerd. Elk dier heeft zijn eigen specifieke gedrag en dus ook noden. Voor een kind is het nog moeilijker om dat gedrag te doorgronden en te begrijpen dat een dier niet op eender welke manier benaderd en geaaid wil worden. Je mag als volwassene niet verwachten dat een kind de volle verantwoordelijkheid voor een huisdier opneemt. Daar wordt nog te vaak te licht over gegaan: een dier in huis nemen – of het nu een goudvis, een hamster of een hond is – dat betekent verantwoordelijkheid nemen. Het is een verbintenis in goede en kwade dagen. Dat wil zeggen dat je naar de dierenarts gaat als er iets scheelt en dat je dan niet mort als je de rekening gepresenteerd krijgt.

Als katteneigenaar leerde ik veel over katten en hun gedrag. Katten hebben het imago gemakkelijke huisdieren te zijn omdat je om hen tevreden te houden slechts wat eten en drinken moet voorzien. Om een kat echter een kwalitatief leven te bieden, moet je verder kijken dan die primaire behoeften. Zoals ik hier in De Morgen kon lezen, moet je je als huisdiereneigenaar niet alleen afvragen wat jij aan je dier hebt, maar zeker ook wat je huisdier aan jou heeft. Katten zijn extreme gewoontedieren. Ze kunnen daarom heftig reageren op plotse veranderingen in hun leefomgeving of situaties die zij als bedreigend ervaren. Zogenaamde valse katten vertonen onvoorspelbaar gedrag omdat ze zich in een benarde situatie bevinden. Katten gaan ook niet in huis plassen of aan de zetel krabben om mensen te pesten. Ongewenst gedrag heeft een onderliggende oorzaak die aangepakt moet worden. Een beetje inzicht in de psyche van de kat is dan ook geen overbodige luxe als je besluit een kat in huis te nemen.

Katten zijn benijdenswaardige opportunisten. Door hun onafhankelijke en onaantastbare status zijn ze moeilijk te doorgronden. Ook de wetenschap is in de ban van de wonderbaarlijke band tussen mens en kat. Wetenschappers kunnen de vraag of katten nu echt van hun baasjes houden voorlopig niet eenduidig beantwoorden. Ik vind dat die vraag naast de kwestie is. Houden van is namelijk een menselijk concept. Vraag aan tien willekeurige mensen wat liefde voor hen betekent en je zal tien verschillende antwoorden krijgen. Daarenboven is het geen goed idee om menselijke emoties toe te kennen aan dieren en hen op die manier te behandelen. Elk dier verdient in de eerste plaats een veilige, maar ook uitdagende leefomgeving waarin de mens een baken van rust is. Ik probeer mijn katten dus de best mogelijke thuis te geven. Ik hou van Ada en Teresa om de kat die ze zijn en omdat ik met elk van hen een unieke band heb. Dat is elke dag een feestje waard.