Het boek – Mijn zomervakantie in 12 boeken

Ik wek misschien de indruk dat ik altijd in beweging ben. Niets is minder waar: ik spendeer ook behoorlijk wat tijd al lezend, een activiteit die ik nog steeds zittend of in ruststand beoefen. Net zoals voor lopen geldt dat ik ook tijd moet maken om te lezen. Doe ik dat niet, dan komt het er niet van. Lezen is verrijking, therapie en onderhoud van de geest. Dat kan ik mezelf toch niet ontzeggen? De zomervakantie is het uitgelezen moment om het boekenmeisje in mezelf eens te laten gaan. Dat lukte meer dan behoorlijk. Met 12 boeken op de teller haalde ik mijn culturele quota. Geen nood: voorlopig zijn die nog niet bij wet vastgelegd. Ik vertel jullie graag wat meer over de literaire ervaringen die mijn zomer nog warmer maakten.

Om in vakantie- en Tour-de-France-stemming te komen begon ik juli met Ventoux. Een boek over vriendschap en poëzie met als decor de mythische berg: aardig verteld en vermakelijk, maar Bergt Wagendorp kon me niet verrassen. Ook bij Noem het liefde bleef ik wat op mijn honger zitten. Als jong talent Daan Heerma Van Voss aankondigt een grote roman over de liefde te schrijven, dan zijn mijn verwachtingen hooggespannen. De personages waren mij echter te karikaturaal en het leek alsof ik het verhaal al gelezen had.

De Franse literatuur stelde geenszins teleur. Een onmogelijke liefde is een pijnlijk relaas over een getroebleerde gezinssituatie. Boeken over incest ruiken al snel naar sensatiezucht, maar Christine Agnot trapt niet in die val. Met rake pen en een groot observatievermogen schrijft ze een persoonlijk verhaal. De uitdagende cover van In de tuin van het beest kan ook misleidend overkomen. Verwacht geen literair alter ego van Anastasia Steele of een doktersroman in culturele verpakking. Hoofdpersonage is de seksverslaafde journaliste Adèle die een dubbelleven leidt. Haar angst voor een burgerlijk leven neemt groteske vormen aan. In de tuin van het beest geldt in mijn ogen dan ook als een moderne versie van Madame Bovary. Leïla Slimani schrijft beklijvend in haar debuutroman. Je bent als lezer betrokken, of je dat nu wil of niet.

Ik las Paris-Austerlitz van de Spanjaard Rafael Chirbes bijna in één ruk uit toen ik in Parijs was. De aangrijpende liefde tussen een jonge kunstenaar en een oudere fabriekswerker die zich afspeelt in de Franse hoofdstad, maakte me nieuwsgierig naar ander werk van de inmiddels overleden auteur. Studievriendin Machteld tipte De zevende functie van taal omdat de personages bekende namen uit de taal- en literatuurwetenschap zijn. Wij hebben dus een verleden met Jacques Derrida, Jean-Paul Sartre en consorten. Bovendien kan ik een klepper die een literaire James Bond wordt genoemd onder geen beding links laten liggen. De dood van Roland Barthes en de verdwijning van diens geheime manuscript over de zevende functie van taal staan centraal. Laurent Binet mengt fictie en realiteit vakkundig door elkaar. Dat resulteert in ronduit hilarisch scènes, uiterst interessante gedachten over de functie van taal en een zorgvuldig geconstrueerd labyrint van plotwendingen. Ik was de draad van deze unieke roman helemaal kwijt, maar dat kon de leespret niet drukken.

Bij menig lezer zat De acht bergen ongetwijfeld in de vakantiekoffer. Paolo Cognetti’s bestseller domineert immers al maandenlang alle verkooplijsten. Een slimme zet dus van de uitgever om een eerder geschreven roman van het Italiaanse wonderkind nu te publiceren. Aanvankelijk gaf ik De buitenjongen weinig kans om zijn magistrale voorganger te overtreffen. Dat deed het in zekere zin wel. Het gegeven van De buitenjongen is eenvoudig: een jonge man trekt naar de bergen om daar rust en zichzelf te vinden, geïnspireerd door Christopher McCandless. Dit levert, in tegenstelling tot Into the Wild, geen groot drama op of overleving van het hardste soort, maar een integer portret over de verbondenheid tussen mens en natuur. De stijl van Cognetti vond ik met momenten zo betoverend mooi, dat ik het boek met mate heb geconsumeerd om er maximaal van te kunnen genieten. Een les in zelfbeheersing.

Domenico Starnone heeft mij ook helemaal ingepakt met zijn Italiaanse charme. De zoektocht naar diens ware identiteit kan overigens perfect dienst doen als stof voor een roman. Recente tekstanalyses zouden hebben aangetoond dat Domenico Starnone de mysterieuze Elena Ferrante is. Starnone blijft dit echter met klem ontkennen. Zijn roman Strikken wordt subtiel aangeprezen als het mannelijke antwoord op Ferrantes Dagen van verlating: het pijnlijke verslag van een vrouw die met haar kinderen in de steek wordt gelaten. Strikken is een pareltje: een prachtig geschreven pageturner die zowel humoristisch als gevoelig is. Ik las dit boek zonder rem: ik begon erin en voor ik het wist, was het uit.

Om me helemaal in Italiaanse vakantiesfeer onder te dompelen las ik Call Me by Your Name: het boek van de gelijknamige film. André Aciman schrijft over de pure en ontroerende liefde tussen Elio en Oliver. Dit is dan ook allesbehalve een stereotiep verhaal over de mannenliefde of pathetisch vakantieliefdesverdriet. We bevinden ons in de jaren 80 ergens in het noorden van Italië. Denk: zonnige boomgaarden met zwoel zomerfruit, krakend huis met piano en boekenkasten, lezen en studeren aan het stenen zwembad, intellectuele discussies en geflirt op het hoogste literaire niveau. Aan sfeerschepping geen gebrek. De dialogen zijn schaars, maar altijd to the point. Zoals wanneer Oliver tegen Elio zegt: I like the way you say things. Serieus: kan je een mooier compliment krijgen?

Een andere Engelstalige aanrader is Home Fire van Kamila Shamsie. Zoek op en de lovende recensies vliegen je tegemoet. Terecht, want het vraagt lef om een boek te schrijven over een jongeman die zijn vader achterna gaat als jihad-strijder. Zijn verhaal wordt verteld vanuit vijf verschillende personages en dat geeft telkens een andere kijk op het gebroken gezin dat tegen alle logica in samen wil blijven. Je hinkt als lezer continu op twee gedachten: telkens als je een oordeel klaar hebt, draait de situatie om. Shamsie toont aan dat dergelijke actuele verhalen zoveel genuanceerder zijn dan hoe ze vaak worden voorgesteld. Om het met de woorden van Sunday Times te zeggen: Brave and brilliant!

Tot slot las ik ook nog twee Scandinavische juweeltjes. Jens Christian Grøndahl is de grootste Deense romanschrijver van dit moment. In Pieter Steinz’ Gids voor de wereldliteratuur las ik dat Arnon Grunberg Grøndahls werk ooit relatieporno noemde. Een interessante benaming die niet per se negatief bedoeld is. Grøndahl schrijft gedetailleerd over menselijke relaties en de mechanismen die erachter schuilgaan. In Dat weet je niet begint een gelukkig getrouwd koppel hun leven te overlopen naar aanleiding van de nieuwe Pakistaanse partner van hun dochter. Ze doen dat elk afzonderlijk en overpeinzen kleine, soms futiele, gebeurtenissen met een onverwacht grote impact. Ook Grøndahl prijkt nu op mijn lijstje “verder te ontdekken”. De Noor Tarjei Vesaas hoort daar ook thuis. Helaas is er niet veel meer van hem te lezen, want enkel zijn roman De vogels is in het Nederlands verkrijgbaar. Dit meesterwerkje, dat oorspronkelijk in 1957 verscheen, wordt een Stoner genoemd: een vergeten bijou uit de wereldliteratuur die opgevist en ontdekt wordt. Het tragikomische verhaal over broer Mattis en zus Hege dat zich afspeelt in de verlaten Noorse bossen, deed mij soms denken aan John Steinbecks Of Mice and Men.

Wie op zoek is naar nog meer leesinspiratie kan een kijkje nemen op Lang Zullen We Lezen!: een platform waar bekende en onbekende lezers ervaringen en tips delen. Zo leerde ik wat mijn culturele idool Sofie Lemaire zoal leest en aanprijst. Ik verwijs jullie ook nog eens graag door naar mijn eigen boekenpagina.

Dit stond er op mijn zomermenu 2018:
Noem het liefde – Daan Heerma Van Voss, Ventoux – Bert Wagendorp, Een onmogelijke liefde – Christine Agnot, Dat weet je niet – Jens Christian Grøndahl, De buitenjongen – Paolo Cognetti, Paris-Austerlitz – Rafael Chirbes, De zevende functie van taal – Laurent Binet, In de tuin van het beest – Leïla Slimani, Call Me by Your Name – André Aciman, De vogels – Tarjei Vesaas, Strikken – Domenico Starnone, Home Fire – Kamila Shamsie