Een zomer zonder boek is als een marathonloper zonder plan: hopeloos verloren. In de zomervakantie prijkt lezen bovenaan mijn prioriteitenlijstje. Ik kies dan bewust voor boeken die ik heel graag wil lezen en waar ik iets van verwacht. Zomerse leestijd is namelijk een kostbaar goed. Het is me deze zomer aardig gelukt om goede keuzes te maken. Van de twintig boeken die ik las, vielen er slechts drie echt tegen. En ook dat is niet erg, want zoals ik ook tegen mijn leerlingen zeg: een boek is nooit verspilde tijd, maar altijd een waardevolle ervaring. Amen.
Een eerste inspirerende hoofdrol was toebedeeld aan Grand Hotel, een meesterwerk uit 1929 van de Oostenrijkse schrijfster Vicki Baum. Baums Grand Hotel bevindt zich in het Berlijn van de jaren twintig. Een allegaartje aan personages vindt er grandeur, troost en onderdak. Elk van hen symboliseert een bepaald type persoon uit die tijd, zoals de charmante boef Gaigern die hopeloos verliefd wordt op de eenzame en veel oudere ballerina Groezinskaja. Al snel heb je door dat die op het eerste zicht tegengestelde personages met identiek dezelfde levensvragen en -verwachtingen worstelen. Ik concludeerde dat er 90 jaar later op de automobiel na misschien niet zo heel veel veranderd is en dat we allemaal een beetje Kringelein, Gaigern of Preysing herbergen.
Ook in Elke ochtend de zee van de Duitser Karl-Heinz Ott speelt het hotelleven een rol. Sonja blikt terug op haar leven waarin ze dertig jaar lang een hotel uitbaatte samen met haar inmiddels overleden man. Het is het soort leven waarin de onderhuidse pijn steeds voelbaarder wordt en het geluk ver zoek is. Sonja belandt uiteindelijk in een afgelegen plaatsje aan de Welshe kust waar ze dagelijks meerdere uren naar de zee kijkt. Daar gaat een zekere rust, maar ook dreiging van uit. Zonder meer een schot in de roos van Ott, die niet voor niets de Duitse Julian Barnes wordt genoemd. In Birk van Jaap Robben speelt de zee net zo’n gemeen spelletje met de jonge Mikael. Hij woont met zijn ouders op een afgelegen eiland tussen Schotland en Noorwegen. Contact met de buitenwereld is er amper. Mikaels wereld wordt nog kleiner als zijn vader Birk spoorloos in zee verdwijnt en zijn moeder langzaamaan de controle verliest. Een verhaal waar de tragiek zich vanaf de eerste pagina aankondigt en dat je daardoor niet kan lossen.
Ik mocht deze zomer nog maar eens ervaren hoe rijk de Noorse literatuur is. Een eerste parel was het minimalistische Buiten de orde van Tomas Espedal, waarin een oudere weduwnaar zijn liefdesbreuk met een jongere vrouw probeert te verwerken. Espedals romans vallen op door hun fragmentarische aard. Buiten de orde lijkt uit een hoop brokstukken te bestaan die de verteller één voor één bestudeert en navertelt. Dit maakt van Espedals stijl niet de meest toegankelijke. Ik liet de flarden die het verhaal vormen gewoon over me heen komen en werd meermaals geraakt door de schoonheid van Espedals proza.
Een andere Noor die een heel gevoelig snaar kon raken was Tarjei Vesaas met Het ijspaleis (1963). Het is het verhaal over de korte, doch intense vriendschap tussen Unn en Siss, twee meisjes die opgroeien op het Noorse platteland. Het ijspaleis is de naam van een indrukwekkend natuurverschijnsel: een bevroren waterval waar je in kan ronddwalen. Unn gaat in haar eentje op ontdekking in het mysterieuze ijspaleis en keert niet meer terug. Siss is ten einde raad. Dit boek was voor mij de absolute topper van de zomervakantie. De unieke personages overweldigen en vanaf de eerste woorden was ik geïntrigeerd door de wereld die Vesaas creëert, net zoals hij dat deed in De vogels.
Tot slot las ik nog drie boeken met een bijzondere, zeg maar compleet losgeslagen, vrouw als hoofdpersonage. Het meest bevreemdende boek was zonder enige twijfel De vegetariër van de Zuid-Koreaanse schrijfster Hang Kan. Nadat de jonge vrouw Yeong-hye een vreselijke nachtmerrie heeft, beslist ze van de ene dag op de andere om vegetariër te worden. In Zuid-Korea is vegetarisme een behoorlijk choquerende daad. Voor Yeong-hye is dit het begin van het einde. Haar ultieme streven is namelijk om een boom te worden. Jawel.
My Year of Rest and Relaxation van Ottessa Moshfegh gaat over een jonge vrouw die besluit om zichzelf een jaar lang te drogeren met slaap- en kalmeringspillen. Moshfeghs toon is aanvankelijk licht en humoristisch waardoor je niet meteen stilstaat bij de motieven achter de bizarre beslissing om in narcotic hibernation te gaan. In tegenstelling tot wat je misschien verwacht, biedt een gedrogeerde verteller meer dan voldoende stof tot vertellen. Gaandeweg passeren er namelijk personages met een serieuze hoek af en kom je ook meer te weten over de trieste voorgeschiedenis van het hoofdpersonage. Een zelfde patroon valt te ontwaren in Eleanor Oliphant Is Completely Fine van Gail Honeyman. Eleanor houdt zichzelf voor dat ze volkomen tevreden is met het door routine gedomineerde leven dat ze leidt, waarbij ze elke vorm van sociaal contact zoveel mogelijk uit de weg gaat. De waarheid is echter genuanceerder dan dat. Eleanor is een personage dat mijlenver van je af staat, maar toch kan je niet anders dan meteen heel veel sympathie voor haar te voelen.
Dit was mijn boekenzomer 2019. Hup, vooruit! Nu gaan lezen!
*****
Het ijspaleis – Tarjei Vesaas
****
Birk – Jaap Robben
Buiten de orde – Tomas Espedal
De ijsmakers – Ernest Van der Kwast
De vegetariër – Han Kang
Eleanor Oliphant Is Completely Fine – Gail Honeyman
Elke ochtend de zee – Karl-Heinz Ott
Glorie – Patricia Jozef
Grand Hotel – Vicki Baum
Het menselijk lichaam – Paolo Giordano
Het slagveld – Jérôme Colin
Kamers Antikamers – Niña Weijers
My Year of Rest and Relaxation – Ottessa Moshfegh
Nultijd – Juli Zeh
Sofia draagt altijd zwart – Paolo Cognetti
***
Lieve Céline – Hanna Bervoets
Tussen april en september – Tomas Espedal
**
De avond is ongemak – Marieke Lucas Rijneveld
De verboden tuin – Wessel te Gussinklo
*
Het wordt spectaculair. Beloofd. – Zita Theunynck
Joke loopt 