Het boek – Door dik en dun

Zou je liever alleen maar dikke of dunne boeken lezen? Als fan van het Dikke Boek kan ik dat dilemma makkelijk beantwoorden. Al geldt voor lezen, net zoals voor lopen, dat variatie het codewoord is. In dikte of lengte, in type, soort, afkomst, leeftijd of wat je verder nog kan bedenken. Er zijn periodes, zomervakanties bijvoorbeeld, waarin ik wat thematischer (of geografischer) lees, maar doorgaans zoek ik juist de afwisseling op omdat een boek dan meer op zichzelf kan staan. Volgens mijn leerlingen is trouwens elk boek van +150 pagina’s een Mount Everest van 8848 meter hoogte die beklommen moet worden. Ooit zei een leerling me bloedserieus: Mevrouw, ik vind Bart Moeyaert echt een goede schrijver… twee seconden was ik helemaal in de wolken met de uitspraak van die jongen (die absoluut geen lezer was) tot de ontnuchtering volgde … omdat hij alleen maar dunne boeken schrijft. Zelf noem ik een boek dun als het (ruim) onder de 200 pagina’s blijft en dik als het vlotjes boven de 400 gaat. Daartussenin bevindt zich de gulden middenmoot.

Er zijn heel wat dunne boeken waar ik helemaal weg van ben. In eigen land zette Dimitri Verhulst al heel wat pareltjes van de dunnere soort op de wereld. Als geen ander begrijpt hij de kunst om een lezer vanaf de eerste zin in een verhaal mee te sleuren en met een beperkt aantal woorden bij z’n nekvel te grijpen. Recent bekroop mij dat gevoel ook bij het wondermooie (en flinterdunne) De gelukzalige jaren van tucht van de Zwitserse Fleur Jaeggy: de paradoxale titel is al een verhaal op zich. Ook het wat toegankelijkere Een heel leven van Robert Seethaler slaagt erin om een heel leven te vertellen met een minimum aan papier. In dit rijtje mag de klassieker Of Mice and Men van Nobelprijswinnaar John Steinbeck niet ontbreken, net zoals Een doodgewoon leven van de Tsjechische auteur Karel Čapek die in elk van zijn boeken niet veel woorden nodig heeft om een personage neer te zetten. Tot slot is ook het alom bejubelde Gloed van Sándor Márai een aanrader als je op zoek bent naar een kort boek dat blijft nazinderen.

Wat sommigen een voordeel van dunne boeken vinden, is voor mij eerder een nadeel: de leestijd is zo beperkt dat ik mijn best moet doen om er niet door te vliegen. Ik probeer mijn leestempo dan bewust naar beneden te halen zodat het verhaal tijd krijgt om zich te wortelen in mijn hoofd. Ik moet me meer focussen om elk woord te laten doorsijpelen. Zowel ik als dat dunne boek moeten harder hun best doen om te blijven hangen. Een dik boek daarentegen dat neemt vanzelf de tijd. Denk aan het clichébeeld van lezen als een vorm van escapisme. Het kloeke boek verandert in een andere wereld waarin je even kan verdwijnen. Terwijl hun levens zich voor je neus ontplooien worden personages echte mensen waar je een band mee opbouwt. Je gaat van ze houden. Of juist niet. Een dik boek stevent zelden rechtstreeks op z’n plotdoel af, maar kabbelt er meanderend naartoe. Het zijn de zijweggetjes die de toon zetten. Je trappelt al eens ter plaatse of staat zelfs helemaal stil. Net zoals in het echte leven verlies je al eens de weg en moet je noodgedwongen een omleiding volgen (al dan niet bewegwijzerd).

Wie liever een spannend en lichtjes absurd uit de kluiten gewassen boek leest die is bij grootmeester Haruki Murakami aan het juiste adres. Lees bijvoorbeeld Kafka op het strand, je zal het je niet beklagen. Ik haalde mijn loftrompet hier al boven voor Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeijffer en Het achtste leven (voor Brilka) van Nino Haratischwili. Verre van originele boekentips, maar wat zou ik graag in de schoenen staan van iemand die ze nog niet las. Door gewoon de titels op te schrijven word ik terug gekatapulteerd naar het moment dat ik in hun universum ondergedompeld werd. In november overkwam mij hetzelfde met het magnum opus van Johan Harstad: Max, Mischa & het Tet-offensief, met 1200 pagina’s aan de haak eveneens een klepper van formaat te noemen (die wonderwel goed in de hand ligt). Voor deze drie mastodonten geldt dat ze allesomvattend zijn: het zijn in de eerste plaats boeiende menselijke verhalen, maar ook tijdsdocumenten en lessen (cultuur)geschiedenis.

Uit mijn liefde voor dikke boeken (en Marcel Proust) vloeit logischerwijze voort dat ik ook helemaal kan opgaan in romancycli. Ik heb met andere woorden een zwak voor schrijvers die niet toekomen met één dik boek om hun verhaal te vertellen, die de langdradigheid omarmen en van het principe zijn: waarom kort als het ook lang kan? Ik zit nu halverwege de zesdelige Mijn strijd-reeks van Karl Ove Knausgård. Slechts twee jaar had hij nodig om zijn autobiografische reeks van 3678 pagina’s op papier te zetten. Een verjaardagsfeestje van een paar uur beschrijft hij in een pagina of 80 (dat gaf ik eens als voorbeeld aan Roos om uit te leggen hoe hij zijn tijd neemt om iets te vertellen). Wat mij betreft hadden het net zo goed 180 pagina’s mogen zijn. Bij deze tip hoort een leeswaarschuwing. Het klopt namelijk als een bus wat ze zeggen over Knausgård: er gaat een verslavende werking uit van zijn introspectieve romans. Bezint dus eer ge begint. Voor je het weet zit je in gedachten vast op een verjaardagsfeestje.