Het boek – Mijn 10 leeslessen

Lezen, het is voor mij soms een eenvoudig tijdverdrijf, vaak ook bittere ernst. Omdat ik niet vies ben van wat keiharde principes, deel ik hier graag mijn leesrichtlijnen.

Lees elk boek uit
Ik begin meteen met de pittigste, die menigeen waarschijnlijk wijselijk aan zich laat passeren. Toch ben ik ervan overtuigd dat elk boek een ervaring is. Je leert ook iets van een boek dat je niet goed vindt. Juist daarom lees ik elk boek uit waarin ik begin. Ja, ook als ik het dus meteen helemaal niks vind. Mijn leerlingen vinden dat een vorm van zelfkastijding. Een verhaal van liefde en duisternis van Amos Oz is het enige boek dat ik niet uitlas. Dat ging zo: lang geleden was er een periode waarin ik weinig las. Na enkele weken zat ik halverwege en realiseerde ik me dat ik echt totaal geen idee had waar het over ging omdat ik mijn hersenen leek uit te schakelen als ik las. Ik besloot dat ik beter opnieuw kon beginnen, deed dat niet, legde het weg en begon in een ander boek. Amos Oz blijft mij daarom een beetje achtervolgen.

Een auteur krijgt slechts één kans, meestal toch
Na amper vijf pagina’s vond ik het bejubelde De kunst van het crashen van Peter Verhelst al een vreselijk boek. Pretentieuze literatuur waar ik geen touw aan vast kon knopen. Ik las het uit (uiteraard) en vind het nu meer dan gerechtvaardigd om niets meer van Peter Verhelst te lezen. Soms geef ik auteurs wel een tweede kans. Omdat hun stijl me bijvoorbeeld wel aanspreekt en ik dan nieuwsgierig genoeg ben naar ander werk om hun slipper door de vingers te zien. Zo zal ik wel Otmars zonen lezen van Peter Buwalda, ook al vond ik diens Bonita Avenue helemaal niks.

Kiezen is niet verliezen
Integendeel: je moet keuzes maken. Hoe meer je leest, hoe meer boeken je ook zal willen lezen. Ik heb helemaal niets met fantasy en voel ook niet de behoefte om dit genre te ontdekken. Ook thrillers, detectiveverhalen en zogenaamde ontspanningsliteratuur laat ik links liggen. Het is mijn ding niet en er zijn genoeg andere boeken die wel helemaal mijn ding zijn.

Staar je niet blind op allerhande lijstjes
Ook ik ben niet ongevoelig voor lijstjes: of het nu gaat over de best verkochte boeken of de meest gewaardeerde. Ik keek dan ook uit naar de 21 beste boeken van de 21e eeuw volgens de lezers van De Morgen, een lijstje dat afgelopen week verscheen. Ik las 15 boeken uit die top 21. Onder andere nummer 19 De acht bergen van Paolo Cognetti en nummer 18 Het hout van Jeroen Brouwers krijgen van mij het label Magistrale Roman. De helaasheid der dingen van Dimitri Vehulst heeft zijn nummer 1 plek vooral te danken aan de cultstatus die het boek verworven heeft als kroniek van het marginale België. Hetzelfde kan je zeggen over Het smelt. Hoewel Lize Spit zeker literaire kwaliteiten heeft, voelde ik vooral afkeer voor de vunzigheid van het bestaan die ze op elke pagina van haar vuistdikke roman lijkt te willen beschrijven. Ik lees niet graag boeken waarbij een gevoel van afschuw overheerst. Lijstjes kunnen inspirerend zijn, maar beschouw ze niet als de Heilige Graal van de Literatuur.

Persoonlijke leestips zijn goud waard
Koester daarentegen de boekentips die je van vrienden en familie krijgt toegespeeld. Zo las ik het wondermooie Leeuwerik van de Hongaarse auteur Desző Kosztolányi als tip van studievriendin Machteld en werd Waagstukken van Charlotte Van den Broeck mij recenter aangeraden door vriend en oud-collega Thomas. De betere boekhandel heeft doorgaans ook een tafel met originele tips. Vorige week ontdekte ik het pareltje Hordubal van Karel Čapek bij De Zondvloed in Mechelen en dat is meteen een boekhandeltip.

Kies een boek in functie van de tijd die je hebt
Grand Hotel Europa las ik bewust in de paasvakantie omdat ik dan tijd zou hebben om dit meesterwerk te laten inwerken. Dikkere boeken lees ik liever op momenten dat ik wat meer tijd heb zodat de leeservaring niet al te veel uitgerekt wordt. Tijdens mijn zomervakantie ben ik dagelijks bezig met na te denken over welke boeken ik nu echt gelezen wil hebben. Ik ben overigens ook geen voorstander van lezen als inslapertje. Wel ligt op mijn nachtkastje steevast een non-fictie boek dat bestaat uit korte, losse stukjes. Op die manier kan ik nog wel iets lezen voor ik ga slapen zonder een volledig verhaal uit het oog te verliezen.

Lees niet te veel van hetzelfde achter elkaar
Ik lees nooit twee keer iets van één auteur na elkaar omdat ik dan het idee heb dat er een vorm van gewenning intreedt. Bovendien denk ik dat het dan ook lastiger wordt om boeken van elkaar te onderscheiden. Juist als je heel verschillende boeken na elkaar leest, wordt het gemakkelijker om de eigenheid daarvan te ontdekken én te waarderen. In 2007 (het jaar dat ik afstudeerde als literatuurwetenschapper) ontdekte ik het oeuvre van Willem Frederik Hermans, tot op heden één van mijn helden van de literatuur. Ik heb toen maandenlang een WF Hermans afgewisseld met iets anders. Als je eens helemaal uit je comfortzone gehaald wil worden, dan kan het een idee zijn om deel te nemen aan een zogenaamde Reading Challenge. Via diverse opdrachten (bijvoorbeeld: lees een boek van een auteur met jouw initialen) moet je dan noodgedwongen op zoek gaan naar uiteenlopende boeken.

Schrijf op wat je wanneer las
Dat ik kan zeggen in welk jaar ik door een WF-Hermans-fase ging, komt omdat ik als sinds mijn kindertijd een schrift heb waarin ik mijn leeservaringen noteer: titel, auteur, datum van uitlezen en een quotering op de misschien wat vreemde schaal van 1 tot 5. Ik koester dat schrift. Doorheen de jaren zie je mijn geschrift veranderen, wandel ik van de kinderboeken naar de jeugdromans, fiets ik door de adolescentenliteratuur naar de Literatuur voor Grote Mensen en maakte ik tijdens mijn opleiding heel wat uitstapjes naar eerder onbekende literaire oorden, met wisselend succes. Door dat overzicht kan ik tendensen ontwaren. Ik heb er al aan gedacht om mijn schrift te digitaliseren. Hoewel het hierdoor gemakkelijker zou zijn om boeken op te zoeken, gaat er dan ook heel veel charme verloren. Voorlopig hou ik het dus ouderwets op papier.

Boeken herlezen is wellicht een utopische gedachte
Ik las veel toen ik net ging studeren en dus amper literaire bagage had. Daarom vraag ik me af of ik nu net zo kapot zou zijn van Ernest Hemingway’s The Sun Also Rises en of ik William Faulkners modernistische roman The Sound and the Fury nu wel naar waarde zou kunnen schatten. Ook zou ik maar wat graag nogmaals het betoverende effect ervaren van boeken die ik recent de hemel in prees. Ik heb me er echter bij neergelegd dat ik niet heel snel zal gaan herlezen. Simpelweg omdat er nog zoveel te lezen en te ontdekken valt en ik niet bepaald tijd op overschot heb.

Lees eens een klassieker
Toen ik studeerde las ik heel wat boeken die tot de klassieke canon van de wereldliteratuur behoren. Soms zijn die klassiekers verrassend toegankelijk. Misdaad en straf blijft een ijzersterk boek en best goed verteerbaar, net zoals The Picture of Dorian Gray en Frankenstein. Nu grijp ik minder snel naar die oerklassiekers omdat ze ook iets afschrikwekkend uitstralen. Het is soms werken geblazen en mogelijk hou je er een indigestie aan over. Om die reden kwam ik nog niet toe aan De toverberg van Thomas Mann (klepper met filosofische insteek over “mens zijn”) en bleef ook Moby Dick (veel uitweidingen over walvisvangst) van Herman Melville tot dusver onaangeroerd in de kast staan.